“Als ik minister van onderwijs was zou ik ‘omgaan met verlies’ als verplicht vak invoeren.” Dit zegt Manu Keirse (rouwdeskundige) in het Vakblad Uitvaart van september 2019. “Helemaal mee eens!” was mijn eerste gedachte toen ik dit las. Maar waarom is het zo belangrijk onze kinderen te leren omgaan met verlies?
Kinderen staan aan het begin van het leven, fris en onbevangen. Moeten we ze dan direct leren dat er ook een einde aan komt? Om het leven te kunnen begrijpen is het belangrijk kinderen ook te leren over verlies en dat enge woord… ‘dood’. Omdat het er nu eenmaal zo ontzettend bij hoort en omdat ook jonge kinderen te maken krijgen met het verlies van dierbaren: een oma sterft, een vriendje gaat verhuizen, een huisdier gaat dood… Over verlies leren vóórdat het een kind overkomt, kan hem of haar helpen verlies en alles wat daarbij komt kijken beter te begrijpen als het zover is.
Terug naar de uitspraak van Manu Keirse: ‘omgaan met verlies’ als verplicht vak in het onderwijs… Ik heb veel lesgegeven op basisscholen als theaterdocent. En in al die jaren veel respect gekregen voor leerkrachten. Klassen met zo’n dertig leerlingen, iedere leerling met zijn of haar eigen behoefte. Daarnaast de enorme (administratieve) werkdruk die alleen maar groter lijkt te worden. Dan is tijd vrij maken voor het leren omgaan met verlies en de dood misschien niet het eerste waar je voor kiest als leerkracht. Het lijkt nogal een gevoelig en ongezellig onderwerp...
In 2010 maakte ik met kinderen een voorstelling over het leven van geboorte tot aan de dood. Ik filosofeerde met hen over de dood en dat ging helemaal vanzelf. Onbevangen deelden de kinderen hun gedachtes hierover en ze waren heel nieuwsgierig. Zij ervoeren de dood niet als een gevoelig onderwerp.
Wat je als leerkracht zou kunnen doen om verlies meer te laten leven in de school, zonder dat het veel tijd in beslag neemt, is bijvoorbeeld zorgen dat er in iedere klas een boek in de kast staat over de dood. Dat kan beginnen bij ‘De vraag van eend' van Leen van den Berg in de jongste groepen, tot de prachtig geïllustreerde en ontroerende boeken van Pimm van Hest voor de midden- en bovenbouw. Kinderen kunnen zelf in deze boeken kijken of lezen en ze zullen vast en zeker met vragen komen, waardoor een gesprek ontstaat.
Daarnaast heb ik gisteren een waardevolle training mogen volgen bij Uitvaart Museum Tot Zover. Zij hebben een leuk
(ja echt leuk) en informatief digitaal lespakket ontwikkeld voor groep 7 en 8. Met allerlei interessante vragen en weetjes rondom de dood. Gratis voor iedere school toegankelijk op www.doodgewoonindeklas.nl.
Mocht er daarna toch nog tijd over zijn… Dan kan een gastspreker met een beroep rondom de dood die de training bij Museum Tot Zover heeft gevolgd, over dit doodgewone onderwerp in de klas komen vertellen.